Uroda życia... Słowiański Gaudi

http://www.pano.si/2011/06/joze-plecnik-cathedral-of-freedom.html

Jože Plečnik

Gdy sprawdzałam kto taki zaprojektował pewien kościół
w Pradze, okazało się, że to Jože Plečnik - zwany słowiańskim Gaudim.
W życiu o nim nie słyszałam i tak mnie to zaintrygowało, że zaczęłam grzebać i dogrzebałam się fantastycznych informacji.


Ze strony : http://www.sztuka-architektury.pl/index.php?ID_PAGE=2465 i
http://go-cracow.com/slowianski-gaudi-w-galerii-mck/zaczerpnęłam poniższe informację, które cytuję w w dużych fragmentach, niekiedy mieszając i dodając fotki. Bibliografia na samym dole strony.


"(…)Słowiański Gaudi, słoweński wieszcz, największy architekt Europy Środkowej XX wieku – tak krytyka określa Jože Plečnika (…), którego znakomite realizacje zadecydowały o wyjątkowym pięknie i atmosferze trzech środkowoeuropejskich stolic: Lublany, Pragi, Wiednia.
 
(…)Jože Plečnik był artystą absolutnie wszechstronnym. Projektował zarówno monumentalną architekturę, jak
i wnętrza, meble a nawet detale: balustrady, framugi, klamki. Był
z niego designer równie oryginalny co architekt. Każdej budowli nadawał spójny charakter wielkiego Gesamtkunstwerk (totalnego dzieła sztuki).

Po głośnej retrospektywnej wystawie w paryskim Centre Pompidou w 1986 roku architektura Jože Plečnika stała się prawdziwym objawieniem
dla współczesnych architektów, którzy dostrzegli w nim prekursora postmodernizmu, który nieortodoksyjnie, ale za to harmonijnie wiąże ze sobą sprzeczności: tradycję
z modernizmem, regionalizm
z międzynarodowością, Południe
z Północą, dekoracyjność z prostotą. Jego prace są porównywane przez krytyków architektury z dziełami Charlesa Moore’a czy Ricardo Boffila(…).
(…)Jože Plečnik (1872–1957) był Słoweńcem. Pochodził z kraju, w którym żywioł łaciński mieszał się ze słowiańskim językiem i polityczną świadomością wpływu Wiednia, bliskość Adriatyku i Alp zaś znaczyła dokładnie tyle samo. Nic zatem dziwnego, że przyszły architekt na studia udał się do stolicy Austrii. Znalazł się w pracowni Ottona Wagnera, co w przyszłości miało zaowocować „totalnym" rozumieniem architektury, w którym znajdzie się miejsce i dla filozofii, i dla mistyki, i dla sztuki „czystej" (i to nie ograniczonej wyłącznie do tego, co wizualne), i dla użytkowości, i dla techniki (choć ta interesowała Plečnika w najmniejszym chyba stopniu).


Architekt zgłosił akces do Secesji – najpierw symbolicznie, przygotowując wraz z rzeźbiarzem Othmarem Schimkowitzem projekt pomnika Gutenberga. Jeśli nań spojrzymy, zobaczymy marmurową kulę ziemską, oplecioną liśćmi – skojarzenie ze słynną kopułą gmachu Secesji Wiedeńskiej wydaje się oczywiste. W 1901 r. do Stowarzyszenia Austriackich Artystów Sztuk Pięknych „Secesja" Plečnik przystąpił formalnie.

I działał w nim (szczególnie aktywnie po rozłamie w 1905 r., kiedy z „Secesji" wystąpił m.in. Gustaw Klimt), skupiając się przede wszystkim na zadaniach, jakie stawiała sztuce religia, aż do 1909 r.

W Wiedniu jego inwestorem był m.in. inżynier Karl Langer. Willa, usytuowana w dzielnicy Hietzing, zwraca uwagę linią fasady, dostosowaną do perspektywy ulicy. 




 
Twórca zdawał sobie sprawę, że budynek będzie oglądany pod kątem i dlatego wprowadził wykuszowe okna, dzięki którym elewacja zdaje się falować.

Do tego „ceramiczy" różany detal przypominający kwiecisty dywan.

http://www.baunetz.de/meldungen/Meldungen-
Ausstellung_in_Wien_ueber_Josef_Ple_nik_24226.html?bild=1

 
Inny budynek zaprojektowany w 1900 r. przez Plečnika zobaczyć można naprzeciw wiedeńskiej katedry św. Szczepana.
To mieszkalno-handlowy Dom Zacherla. Tym razem efekt jest zupełnie inny, choć równie „ruchliwy". Oto prosta, czarna, granitowa elewacja, podzielona rzadkimi rytmami okien. Postaci atlasów, podtrzymujące gzyms i łamiące wrażenie prostoty, jakie dają niższe piętra. Wreszcie żelbetowy parter, pozwalający w dowolny sposób zaaranżować wnętrza luksusowych sklepów. Specjaliści twierdzą,
że ten budynek to kamień milowy w historii XX--wiecznego modernizmu – skojarzonego, co okaże się determinujące dla lat późniejszych, z tradycją antyczną. Ten jeden z najważniejszych budynków w historii nowoczesnej architektury europejskiej nie znalazł uznania Wiedeńczyków. Austriacy zobaczyli w nim "obcego ducha". Z tych samych powodów nie spodobał im się kościół na przedmieściu Ottakring - kubistyczny, surowy, nowoczesny. Ta skromność i powściągliwość, przeciwna dekoracyjności modnej wówczas secesji, stała się charakterystyczna dla całej twórczości Plečnika.

Antyczna fontanna w ogrodach zamkowych z pięcioma
 lwimi głowami symbolizującymi pięć filarów
nowego państwa Czechosłowackiego :
Czechy, Morawy, Śląsk, Słowację
i Ruś Podkarpacką

W 1911 r. Plečnik znalazł się w Pradze, gdzie po I wojnie światowej powierzono mu prestiżowe zadanie odnowienia zamku królewskiego na Hradczanach. Tak, jakby nagle objawił się duch słowiański: oto Słoweniec ma skodyfikować wizualnie symbole tworzącej się właśnie czechosłowackiej demokracji prezydenta Tomása Masaryka.
Rozumieli się doskonale. Na przykład kiedy Plečnik projektował na nowo Ogród Rajski, od XVII w. znajdujący się w południowo--wschodniej części zamku, dodając m.in. monumentalne schody, wzorowane zapewne na 
słynnych Schodach Hiszpańskich z Rzymu.Kiedy powstawał Ogród na Wałach, w którym architekt nie wahał się zburzyć części historycznych murów, by uzyskać lepszy widok na Pragę, ale jednocześnie starał się uniknąć wycinki starych, egzotycznych drzew.

Kiedy przebudowywał hradczańskie dziedzińce, by udostępnić zamek królewski zwiedzającym...









 
 Dla Masaryka zaprojektował serię prezydenckich apartamentów, wraz 
z owalną windą w cylindrze z cegły, nowe komnaty, w szczególności niezwykły przedpokój kolumnowy, który funkcjonuje jako wejście do Zamku.

W Pradze Plecnik zaprojektował jeden z wielkich kościołów nowoczesnej Europy - Kościół Najświętszego Serca na Vinohradach.  
Więcej w  Praga o szóstej sennie jeszcze ziewa... 1 - Na stacji Jerzego z Podiebrad

  W 1920 r. Plečnik otrzymał propozycję z rodzinnej Lublany – miał zostać profesorem na tamtejszym uniwersytecie. Jego miasto odradzało się właśnie
po wielkim trzęsieniu ziemi, które nawiedziło je w 1895 r. Taka przestrzeń
do wypełnienia to dla architekta trudne zadanie, a zarazem fantastyczna możliwość. Lata 30. to był okres realizacji "Lublany Plečnika".
To wtedy zaprojektował główne założenia urbanistyczne miasta

Lublana Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemna

z zagospodarowaniem brzegów rzeki Ljubljanicy. I jeszcze miał odwagę tym słowiańskim Atenom - jak pisali krytycy - nadać własne, oryginalne piętno.


Plečnik umiejętnie przetwarzał elementy architektury klasycznej.

szukał inspiracji w zabytkach Rawenny, 











słowackiej sztuce ludowej,

Lublana - Biblioteka Uniwersytecka

ornamentyce renesansu. Jego architektura dziwiła, cieszyła i bawiła. 

Lublana - piramida

Tama w Lublanie

Na moście posadził aleję z brzóz, w kościele zrobił miedziany strop, odlał w brązie woluty jońskich kolumn,

ornamenty słowiańskie połączył z motywami japońskimi, haftami słowackimi udekorował ściany, .


Lublana Plečnika była miastem dla pieszych, gdzie liczył się każdy detal - pięknie wykończone schody, malownicza kępa drzew, żywopłot, latarnia...

Plečnikowi nie udało się zrealizować wszystkich pomysłów. O słoweńskiej stolicy myślał w kategoriach bardzo nowoczesnych – metropolitalnych, a zarazem organicznych, biologicznych. 

Most Szewski

To dlatego postanowił
np. dowartościować miasto na wodzie
(od wieków ważny
port śródlądowy), budując na Ljubljanicy Most Szewski –
z kolumnami, które zdają się stanowić przedłużenie placów po obydwu stronach rzeki.

 



I sprawiając, że do dziś centrum Lublany stanowią tzw. Trzy Mosty – nierównoległe, przypominające klin wbijający się w ziemię, równie kameralne co eleganckie.




To coś, czego brakuje wszystkim polskim miastom. Gdzie są nasze ogrody? Jak wyglądają nasze zaułki, mosty, fontanny, pomniki? Co stało się z placami i dziedzińcami, przestrzenią pustą z założenia – powstałą po to, by dać oddech i perspektywę? W tym kontekście Plečnik pozostaje dla polskiej architektury lekcją nieodrobioną.


Szkoda, że nigdy nie dotarł do Krakowa, Lwowa, Czerniowiec. Mogło się tak zdarzyć: wszak pracował w Wiedniu, Pradze i Lublanie, miastach współtworzących tę samą cesarsko-królewską monarchię. 
Szkoda też, że architekturę tak bliską poznajemy tak późno – minęło ponad 20 lat, odkąd Francuzi okrzyknęli Jožego Plečnika „słowiańskim Gaudim".

 Jednak jest jeszcze jeden powód, dla którego architektura Plečnika szczególnie zainteresować powinna Polaków. Żyjemy wszak w kraju, gdzie przestrzeń naznaczona jest bryłami kościołów. I od dziesięcioleci zastanawiamy się, dlaczego współczesna architektura sakralna naszego kraju jest tak prymitywna. Tymczasem nie tylko konkretne projekty, ale i refleksje teoretyczne Słoweńca mogłyby stać się impulsem dla architektów realizujących zamówienia parafii. Plečnik był człowiekiem głęboko religijnym. Czy dlatego stał się również reformatorem architektury sakralnej? O skali reformy świadczy już jej zapowiedź: klasycystyczny, a zarazem nowocześnie „niedbały" kościół św. Ducha w Wiedniu, o przejrzystych proporcjach i surowym detalu(...)"





 Źródła z których korzystałam i z których pobrałam zdjęcia:

http://go-cracow.com/slowianski-gaudi-w-galerii-mck/
http://www.sztuka-architektury.pl/index.php?ID_PAGE=2465
http://tygodnik2003-2007.onet.pl/1548,1386961,0,dzial.html
http://www.architekci.pl/aktualnosci/index.php?id_dzialu=2&id_fragment=2530&od=2360
http://www.ronet.pl/index.php?mod=inne&inne_id=258
http://www.pbase.com/image/122783688
http://www.pbase.com/bauer/holy_spirit_church_josef_plecnik
http://www.architektenlexikon.at/de/467.htm
http://www.pano.si/2011/06/joze-plecnik-cathedral-of-freedom.html
http://www.wieninternational.at/en/node/1287
http://flickriver.com/photos/dalbera/sets/72157601755088154/
http://www.dieselpunks.org/profiles/blogs/the-universal-architect-joze-plecnik
http://www.flickriver.com/groups/plecnik/pool/interesting/
https://tjasulja.wordpress.com/2011/12/09/plecnik_kranj/ 
http://www.burger.si/Plecnik/uvod_eng.html
http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=en&u=http://lava.ds.arch.tue.nl/gallery/praha/tpl_gard.html&prev=/search%3Fq%3Dplecnik%2Bpraha%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DN%26rls%3Dorg.mozilla:pl:official%26noj%3D1%26biw%3D1920%26bih%3D976%26hl%3Dpl&sa=X&ei=HBVsUfboM6Ta4QSS0YH4Cw&ved=0CGgQ7gEwCA
http://aktualne.centrum.cz/domaci/grafika/2012/01/23/josip-plecnik/